BASINÇ VE İNSAN VÜCUDUNA ETKİLERİ

Sualtında birçok kişinin en büyük sorunu haline gelen basınç doğru bilgi ve becerilerin vücuda kazanımı ile kâbus olmaktan çıkar.

Basınç sualtında düzenli olarak artmaktadır. Sualtında artan bu basınç vücudumuzdaki hava boşluklarına etki eder. 

Basıncın etkilediği hava boşluklarını ele alalım;

1. Orta kulaklarımız
2. Sinüslerimiz
3. Akciğerlerimiz
4. Vücudumuzun bir parçası sayılan maskemiz

Su yüzeyinde iken üzerimize etkiyen basınç sadece 1 atm dir. Her 10 metre derinlikte bu basıç 1 atm artar ve örnek verecek olursak 10 metre derinlikte üzerimize etkiyen toplam basınç 2 atm dir .

Birçok kişi için çok basit dile getirilen 10 metrede üzerimize etkiyen toplam basınç deniz seviyesinde maruz kaldığımız basıncın 2 katıdır.

Basıncın birimini kg / cm2 olarak düşünürseniz her bir cm2 alanımıza etkiyen yük 2 kg dır. Bu baskıyı hava boşluklarımızda ciddi şekilde hissederiz ve bu baskıyı yenmek içinde eşitleme dediğimiz kurallar devreye girer.

Orta kulaklarımız ve kulak zarımız basıncı hisseden yerlerimizden biridir. Dışarıdan gelen basınç ile kulak zarımız içe doğru çökerken orta kulağımızda içe doğru sıkışmaya başlar.

Orta kulağımıza yönlendirmiş olduğumuz hava ile östaki tüplerimizden geçen hava orta kulağımızı ve kulak zarımızı eşitler.

Dış ortam basıncının artması ile vücudumuz kendini koruma yolları geliştirir. Bunların en önemlisi basıncın etkidiği alanların yüzeylerinde bulunan kılcal damarların içerisindeki kan yoğunluğunu arttırıp yüzey bölgeleri basınca karşı korumaya çalışır. Hepimizin bildiği sıvıların basınç ile sıkıştırılamaması kanunu burada devreye girer ve yüzeydeki kılcal damarlar içerisine dolan kan belirli bir koruma yüzeyi oluşturarak bu yüzeylerin basınçtan korunmasını sağlar.

Eğer orta kulağımızı eşitlemekte gecikirsek veya yeterli eşitlemeye ulaşamadan basıncın artmasına maruz kalırsak orta kulağınızdaki bu çökme yüzeyde bulunan kılcal damarların çatlamasına sebep olarak orta kulak barotravmasına sebep olur. Aynı zamanda bu çökme kulak zarında da gerçekleşeceği için esnekliğinin ne olduğu bilinmeyen durumlarda kulak zarı yırtılmalarına da sebep olabilir.

Sinüslerimiz gözlerimizin altında ve kaşlarımızın üzerinde sağlı sollu olacak şekilde bulunan hava odacıklarıdır. 

Bu odacıklarda basıncın etkisi ile içeri doğru büzülmekte ve eşitlenme ihtiyacı duymaktadır. Eşitleme yaparken yukarı doğru yönlendirdiğimiz hava tek bir yoldan 2 ye bölünerek orta kulak ve sinüslerimizi aynı anda eşitlemektedir. Dolayısı ile sinüslerimizi eşitlemek içinde ekstra birşey yapmamıza gerek yoktur.

Biraz öncede bahsettiğim koruma mekanizmamız sinüslerimizde de gerçekleşmektedir. Basıncın etkisi ile sinüslerimizin iç yüzeylerindeki kılcal damarlarda kanla dolarak iç yüzeyleri korumayı hedefler. 

Yüksek basınca karşı eşitleyemeden ilerleme , eksik eşitleme becerileri ile hâla dalışa devam etme, dolu olan sinüsler ile eşitlemeye zorlama gibi hatalar yüzeyi kanla dolan bu kılcal damarların üzerindeki baskıyı arttırarak bu bölgelerin kanamasına sebep olur.

Halk arasında bilinen sinüs yaralanmaları iyi bir şeymiş gibi söylensede  aslında bir yaralanmadır ve bu yaralanmalar iç kanamalara sebep olabilecek ciddiyette olabilir. 

Tüm bu sebeplerle sinüslerinizde ağrı veya doluluk hissettiğinizde asla üstüne gitmemeli ve zorlamamalısınız.

Sık sık sinüs yaralanması geçiren dalgıçlarda zamanla bu konu kronikleşmekte ve içerideki yaralanan doku iyileşemez hâle gelmektedir. Bu yaralanan doku bazı sebep veya sebeplerle mikrop kapabilir ve olay çok farklı boyutlara gelebilir. LÜTFEN KÜÇÜMSEMEYİNİZ

Gelelim Akciğerlerimize;

Akciğerlerimiz  içerisinde bulunan hava boşluğu nedeniyle basınçtan etkilenir fakat  içerisinde bulunan hava basıncın etkisi ile doğru orantılı olarak azalır  veya artar bu sebeple akciğerlerimiz ile ilgili bir sorun yaşamadan dalış yapabiliriz.

Akciğerlerimizde yüksek basınç karşısında kendi iç yapısını korumak için bazı mekanizmalara sahiptir. Artan basınç ile ezilme veya sönme gibi durumlar ile karşılaşmamak için akciğerlerimizin yüzeyinde bulunan kılcal damarların içlerine yoğun kan dolumu gerçekleşir. Bu sayede artan basıncın vermiş olduğu etkilere karşı akciğerlerimiz korunmuş olur.

Akciğerlerimiz bu koruma sistemi sayesinde güvenli bir şekilde basınçlı ortamda ilerlerken dikkat etmemiz gereken bazı şeyler mevcuttur. 

Özellikle YÜKSEK basınçlı ortamlarda veya soğuk suda ani yapılan hareketler, akciğerlerin üzerinde gerginlik oluşturmak gibi etkenler akciğer yüzeyindeki kılcal damarlarımıza yüksek gerilip oluşturmakta ve bu damarların çatlamasına, kanamasına sebep olarak Akciğer barotravması yaşanmasına sebep olabilir!

Ve son olarak maskemiz,

Maskemiz vücudumuzun bir parçası sayılır ve maske içerisinde bulunan hava sebebiyle bu bölümde eşitlenme ihtiyacı duyar.

Maske içerisinde bulunan hava basıncın etkisi ile yüzümüze doğru yaklaşır ve devamında baskı yapar bu baskı göz çevremizde ve gözlerimizin içerisinde bulunan kılcal damarlara etki ederek yaralanmaya sebep olur.

Bu yaralanmalar öncelikle göz çevresinde minik kan pulcukları veya çillenme gibi görünüm ile ortaya çıkar ilerleyen durumlarda ise göz içerisindeki kılcal damarlarda çatlama ve kanamaya dönüşür. Maske eşitlemesini yapmaz, gecikir veya önemsemez isek gözümüzün içerisindeki kılcal damarların yoğun bir şekilde kanamasına sebep oluruz ve  gözümüzdeki beyaz tabaka koyu kan kırmızısı hâle dönüşür.

Tüm bu sebeplerle sualtında basınç ile şaka olmayacağını sizlere fizyolojik sebepleri ile anlatmak istedim.

Sualtında eşitleme kısmında bilgilerinizin becerilerinize , becerilerinizin ise güvenli ve konforlu bir dalışa dönüştüğünü unutmayınız.

Eşitleme yaparken dikkat edilmesi gerekilen kurallar;

Eşitleme yapmamızı engelleyen bazı durumlar vardır. Bunlar tekniksel sebepler ve sağlıksal sebepler olarak 2 ye ayrılır.

Sağlıksal sebepler; Burun eğriliği, Sinüslerde darlık veya tıkanıklık, geniz eti, östaki tüplerinde darlık,Sinüzit vb. rahatsızlıklardır.

Bu sağlık sorunları için alanında uzman bir doktor ile görüşmeniz ve sağlık sorununu ortadan kaldırmadıkça kendinizi zorlayıcı dalışlar yapmamanız yaralanmamanız için önemlidir.

Gelelim tekniksel sebeplere;

Eşitleme yaparken havanın yolunu takip etmek ve bu yolculukta öne çıkan engelleri tespit edip kaldırmak devamında hedefe ulaşmak için çok önemlidir.

Eşitleme için başlangıç aşamasında kullanılan tekniğin ismi valsalva eşitleme manevrasıdır. ilerleyen derinliklerde Frenzel manevrasına geçiş yapmak gerekli ve sağlık açısından önemlidir ve profesyonel dalışlarda kullanılan mouthfıll  eşitleme yöntemi de derin dalışlarda kullanılması zorunlu ve sağlık açısından çok çok önemlidir. Yutkunarak eşitleme veya çene hareketleri ile eşitlemeye çalışmak etkili yöntemler olmadığı için tavsiye edilmez.

Başlangıç aşamasında kullanılması gereken valsalva eşitleme manevrası insan vücudunun eşitleme yolculuğunda gelişimi için çok ama çok önemlidir.

Bu eşitleme yöntemi ile yüksek miktarlı hava eşitlenecek bölgelere itilir ve bu bölgedeki kaslarımızın esnemesi olanak sağlayarak bizi bir sonra ki eşitleme tekniğine hazırlar.

Başlangıç evresinde olan bir dalgıcın kulakları esnek olmayacağı için daha küçük hava gönderilerek yapılan frenzel gibi eşitleme yöntemleri ile bu kısımlara esneklik kazandırılamayacağı için gelişime bakıldığında iyilik değil tamamen kötülük olacaktır.

Ayrıca valsalva eşitleme tekniği diyafram kası kullanılarak havayı yukarı gönderdiğimiz eşitleme manevrası olduğu için bu eşitleme yöntemi diyaframınızın esnemesine de ciddi katkı sağlayacaktır.

O zaman gelelim VALSALVA eşitleme yönteminin detaylarına;

• Diyafram kası kullanılarak hava yukarı yönlendirilir.
• Yukarı yönlenen havanın ilk uğrayacağı yer ağız boşluğu olduğu için burada ağzınız kapalı ve yanaklarınız gergin olmalıdır. Bu sayede bu bölüme dolmayan hava yukarı yönlenecek nazal boşluğunuzu geçerek burnunuza gelecektir.
• Burun ucuna dolan hava burnunuzu iyice kapattığınızdan dolayı geri dönüp östaki borunuz ve sinüslerinize yönlenecektir.

Bu sayede eşitleme gerçekleşmiş olup güvenli bir şekilde ilerleme sağlayabileceksiniz.

Eşitlemeye engel tekniksel detayların önemi burada çok büyük önem arz etmektedir.

• Baş pozisyonunuzun düz olmaması; 

Genellikle dalış yapan dalgıçlarda dip yapısını izlemek büyük bir alışkanlıktır. Bu durumdan dolayı soluk borumuz büyük bir baskıya uğramakta ve kısılmaktadır. Tüm bu sebeplerden dolayı buradan havanın geçişi kısıtlanır ve kulaklarınıza giden hava eşitlemeye yetmez hâle gelir.

• Hız ;

Hız eşitleme için en büyük engellerden biridir. Unutmayın ki başta belirtmiş olduğum gibi basınç su altında düzenli olarak artmaktadır.

Özellikle yeni başlayan dalgıçlar belirli bir metreye hızlıca ulaşma isteğindedir FAKAT unutulan şey bu hızda eşitleme becerisine henüz sahip olunmadığı için kulaklarımızda ciddi ağrıya sebep olarak üzerine gidersek yaralanmaya neden olur.

Yeni başlayan arkadaşlarımız için uzun palalı plastik veya karbon palet kullanmak bu aşamadan dolayı çok tehlikelidir. Hızını ayarlayamadan aniden sualtında ilerlemesinden dolayı kazalar ve yaralanmalar meydana gelebilir.

• Ritim;

Basıncın düzenli olarak arttığı bir ortamda ihtiyacımız olan en önemli şey düzenli eşitleme yapmaktır. Bu sayede basınç büyümeden eşitleme yapılır ve ilerleme devam eder.

Tavsiye edilen her 2 saniyede bir eşitleme yapmaktır. Basıncın olması, olmaması takip edilmeksizin her 2 saniyede bir eşitleyerek henüz hissedilmeyen basıncı bile eşitlemek ve büyümesine fırsat vermemektir.

Uluslar arası geçerli tüm eğitim sistemlerinde düzenli eşitlemenin önemi hem tekniksel hem de sağlıksal olarak anlatılmakta ve ilerlemenin tek yolu olduğu öğrencilere her fırsatta hatırlatılmaktadır.

• EN ÖNEMLİ KURALI EN SONA BIRAKTIM.  EVET EŞİTLEMENİN ANA KURALI ASLA ZORLAMAMAKTIR.

Kulaklarınızın zorlayarak açılmayacağı hatta kendini kitleyip daha fazla zarar görmeye izin vermeyeceği birçok kişinin yaşadığı bir gerçektir.

Eğer belirli bir derinlikte eşitleme ile ilgili sorun yaşadıysanız durun ve sabit olarak durduğunuz yerde eşitlemeyi tekrar deneyin sonuç olumsuz ise sakin bir şekilde yüzeye doğru çıkış yapın.

Dalışın belirli bir metreye dalıp çıkmak veya uzun süre nefes tutmaktan ya da en büyük balığı vurmaktan öte sağlıklı bir şekilde eve dönmek olduğunu asla aklınızdan çıkartmayın.

Sağlıklı dalışlar dilerim.